لوک قصے دا فلسفہ
لکھت : الطاف خان ڈٖاہر
سرائیکی وسوں لوک قصے دے ادب نال بٖہوں زرخیز ہے۔ ساڈٖا لوک ورثہ ساڈٖی ثقافتی، جغرافیائی ، سیاسی، سماجی اتے نفسیاتی تاریخ ہوندے۔ لوک قصے کہانْیاں تے لوک گیتاں دے ذریعے اساں اپنْی خواہشاں ، امیداں اتے احساسات و جذبات دا ظہار کریندے ہیں۔ لوک قصے کہانْیاں ساکوں مختلف قسم دے موضوعات بارے معلومات تے سبق ڈٖیندن جو اساں کہیں ہک وڈٖی مشکل توں بچ سگٖدے ہیں تے نال ہی کیویں بٖئے سہارے دے منتظر رہندے ہیں۔ خیر تے شر دے آپس وچ ٹکرائو نال کیویں ہر ہمیش نیکی تے خیر جیت ویندی ہے۔ ساکوں اپنْے ورثے دی گٖول کرنْی چاہیدی ہے۔ افسوس جو ساڈٖا لوک ورثہ اونویں نی سنبھالیا گٖیا جیویں اوندا حق بنْدا ہا۔ ایندی طرف اونویں اہمیت نی ڈٖتی گٖئی جیویں سائنس دی طرف ڈٖتی گٖئی ہے۔
حالانکہ احٖ دا معاشرتی سماج بٖہوں مسائل دا شکار ہے۔ جدید ٹیکنالوجی دے باوجود لوکاں کوں روحانی خوشی تے پیار نی مِلدا پیا۔ ہر طرف لاغرضی ، لالچ تے حسد نظردے، انسان اخلاقیات کوں ختم کیتی ویندے ۔ حالانکہ انسان دی سبھ توں پہلی فضیلت اخلاقی اقدار ہن۔ انسان اپنْا ماضی گم کر چھوڑیے۔ ماضی دے سنہری سوجھلے دیاں کرناں کوں ختم کر ڈٖتے۔ اگر اے ڈٖیوا بٖلدا راہندا تاں احٖ ساڈٖا ایویں حال نہ ہوندا۔ انسانی حیاتی احٖ دہشت گردی تے بد امنی دا شکار وی ایںپاروں ہے۔ اساں اشرف المخلوقات دیاں اخلاقی قدراں دی پامالی شروع کر ڈٖتی ہے جبکہ انسان کولوں اگر ہر شئے موجود ہے تاں صرف اخلاقی دانش تے اقدار کینھی تاں اوندی زندگی بغیر پُھل دے خوشبو وانگوں ہے۔ فطرت نال خوبصورتی ساکوں ساڈٖا لوک ورثہ ڈٖسیندے۔ اجٖوکے دور دے سارے مسائل دا حل اساں اپنْے بزرگاں دیاں لوک دانش نال گٖنڈھیاں گٖالھیں وچوں کڈھ سگٖدے ہیں۔ احٖ حیاتی دا جبر ساکوں ہک عجیب خوف وچ مبتلا کر چھوڑیے ۔ ایں خوف تے ڈٖر وچوں نکلنْ دا واحد حل ایہو ہے جو اساں اپنْے وڈٖے عظیم لوکاں دا ورثہ سامنْے گھن آئوں۔ ول ایکوں اجٖوکے دور دے تناظر وچ پڑھوں تے خطے دی اصل روح کوں شناخت ڈٖیونْ دی کوشش کروں۔ لوک ادب دا پیغام خلوص، بھلائی تے محبت ہوندے۔ ایندا مقصد شر دے مقابلے وچ خیر و بھلائی دا طالب تھیونْ ہوندے۔ ایندی تریجھی اکھ وی ہوندی ہے، جیندی مدد نال لوک دانش تے دناوت نِتر تے سامنْے آندی ہے احٖ ساڈٖی تریجھی اکھ لوک ادب دی دید ختم تھیندی ویندی ہے۔ ول اگر ساڈٖی تریجھی اکھ مکمل طور تے ضائع تھی گٖی تاں ول اساں اپنْا قیمتی حکمت نال بھریا خزانہ نہ ڈٖیکھ سگٖسوں۔ احٖ اساکوں انہاں چیزاں دی سانبھ سنبھال کرنْ دی اشد لوڑ اے۔ ایہ شئے سینہ بہ سینہ ہک نسل توں بٖئی نسل تئیں زبانی و زمانی منتقل تھیندی رہ ویندی ہے ۔ ول اگر نور ختم تھی گٖیا تاں ول اساں اندھیاں وانگوں ٹرسوں اتے ساکوں سہارے دی لوڑھ پوسی۔ دنیاں وچ کامیاب قوماں اپنْے فوک لور اتے لوک ادب دی چھاں وچ رہ گٖن۔ ایں سانگوں انہاں کوں مٹ ونجٖنْ دی دھپ کجھ نی آکھیا۔ احٖ دے ایں افرا تفری دے دور وچ اساڈٖے کولوں میڈیا اتے حیاتی دی تیز رفتار یلغار ہر شئے چھک گھدے۔ ایں کوں نویں سروں محفوظ کرنْ دی آہر کرنْی پوسی۔
لوک قصہ کہانْی دی مدد نال اساں آونْ آلے مشکل ترین حالات دا سامنْا کر سگٖدے ہیں۔ اپنْی موجودہ نالائقیاں کوں ماضی دے شاندار قصیاں وچوں بھلیا ہویا سبق تے نصیحت یاد کر تے اگٖوں دی حیاتی وچ کامیابی حاصل کر سگٖدے ہیں لوک قصے دا فلسفہ ایہو ہے جو حیاتی دے مشکل پندھ دیاں تکلیفاں تے ڈٖکھ کوں عقل مندی تے نصیحت دے عمل نال حل کروں۔ قصہ گٖوئی دا فن اتنا ہی پرانْا ہے جتنا خود انسان۔ اساں قصیاں کہانْیاں بارے ایں گٖال دا اندازہ نی لا سگٖدے جو اے کتنے پرانْے تے قدیم ہن ۔ لیکن اے گٖالھ دا حتمی ہے جو قصے کہانْیاں دا سفر صدیوں توں جاری و ساری ہے۔ قصے کہانْیاں کہیں ہک انسان دی مشترکہ تخلیق نی ہوندے بلکہ اے کئی ادوار تے مداحل وچوں لنگھ کے مکمل تھیندن۔ قصے کہانْیاں دی زبان تے کردار مختلف زمانیاں وچ مختلف ہوسی ، پر دنیا دے سارے دانشوراں دا ایں گٖالھ تے وی اتفاق ہے جو لوک قصے دا فلسفہ پوری دنیاں وچ ہکو ہے۔ پوری دنیا دے لوک قصے کہانْیاں ہکو سویاں ہن ، پر اے اپنْے علاقے، تہذیب وتمدن ، جغرافیہ، ثقافت تے زبان پاروں مختلف نظر آندیاں ہن۔ اے لوک قصے ہک کن تو بٖئے کن تئیں منتقل تھیندے رہییے ہن۔ ایں سانگے ساکوں لوک قصے کہانْیاں دا لکھاری ہک نی اتے شاید دنیا دا کوئی ادب لوک قصے کہانْیاں دے تخلیق کار دا پتہ لا سگٖدے؟ ایندی تحقیق دی لوڑ ہے ۔
لوک قصے کہانْیاں بارے اے قیاس وی ہے جو اے محض خیالی ، بے مقصد اتے مافوق الفطرت عناصر تے مشتمل ہوندن۔ جنہاں دا حقیقی حیاتی نال کوئی تعلق نی ہوندا۔ مگر اے آکھنْ آلے بھل ویندن جو اے کہانْیاں صرف اوں ویلھے آکھیاں گٖیاں ہوسن جیڑھے ویلھے انسانی حیاتی فکری اتے ذہنی طور تے بٖلویں مراحل توں گزردی پئی ہوسی۔ پر ایندے وچوں وی مقصد تے فلسفہ وی ایہو ہوندا ہا جو انسان اپنْے ڈٖر تے خوف کیویں ختم کرے تے ول آپنْی حیاتی کوں امن و سکون تے آرام نال گذارے۔
ول کہیں حد تئیں اے گٖالھ وی ٹھیک ہوندی ہے جو قصے کہانْیاں وچوں تاریخ تے سماجیات دے او عوامل مکمل طور تے نی ملدے جیڑھے ساکوں چاہیدے ہوندن یا جنہاں دی اساں توقع تے امید رکھیندے ہیں۔ لیکن ساکوں اے پہلو وی ذہین وچ رکھنْا پوسی جو اے دور انسان دے کئی قسم دے توہمات تے وسوسے دا دور ہا۔ بٖہوں ساریاں حقیقتاں دیاںبندہ اپنْے طور تے تاویلاں تعبیراں کڈھیندا ہا۔ ایں سانگے قصے کہانْیاں وچ مکمل سماجی، ثقافتی تے تاریخی رویئے تلاش کرنْ آسان کم نہ ہا۔ لیکن ول وی ساکوں انہاں قصیاں کہانْیاں وچ رسم و رواج ، تہذیب و تمدن اتے علاقے دی ثقافتی شناخت دے نال جغرافیائی خدو خال ضرور نظر آندے ہن۔ ایں سانگے قصے کہانْیاں دے کرداراوں خطے دی مناسبت نال ہوندے ہن جتھاں انہاں قصیاں کہانْیاں دا تعلق ہوندا ہا۔
لوک قصے کہانْیاں وچ نہ صرف غیر حقیقی تے خیالی دنیا ہوندی ہے بلکہ اے قصے کہانْیاں ساکوں منڈھ قدیم لوکاں دی سوچ، ورت، ورتاوا، انہاں دے ادبی رجحانات انہاں دے خیالات ، فکر، زبان، ثقافت، تہذیب و تمدن و رواج ، رہن سہن، توہمات و خواہشات اتے خوف بارے وی ڈٖس ڈٖیندن۔ لوک ادب بارے اے تاں ہر ہک کوں پتہ ہے جو اے ہک سینہ توں بٖے سینے وچ سفر کریندے تے ول ہک نسل توں بٖئی نسل تئیں پجٖ ویندے۔ اے عمل ہزاراں سالاں توں جاری ہے۔ وقت دے نال نال تبدیلیاں آندیاں راہندن قوماں دے آپس دے میل جول نال ہک قوم دی روایات تے رسمات ڈٖوجھی قوم وچ منتقل تھیندیاں راہندن اے ہک فطرتی عمل ہے۔ ایند اارتقاء تھیندا راہندے۔ اے آکھو جو لوک ادب سارے انساناں دی مشترکہ میراث تے ادب ہے ایندے وچ ہک قوم دے رسم و رواج دا بٖئی قوم وچ منتقل تھیونْ کوئی حیرانی نہ گٖالھ نی۔ اے قدرتی عمل ہے۔ لوک قصے کہانْیاں دنیا دے مختلف خطیاں نال تعلق رکھنْ دے باوجود اپنائیت دا اظہار کریندن۔ انہاں قصے کہانْیاں دے کردار ، موضوعات ، فکر تے سوچ منظر نگاری ، کرداراں دی نفسیات ، خیر تے شر دا لڑنْ ، غیبی امداد اتے سماجی و معاشرتی صورت حال ہکو سانویں ہوندی ہے۔ البتہ انہاں لوک قصے داستاناں وچ جیڑھے پرندے تے زناور آندن ، انہاں وچ علاقی سطح تے خیر تے تے شر دی فطرتی عادتاں اپنْے اپنْے خطیاں دے اعتبار نال ہک بٖے توں مختلف ہوندن۔ لوک ادب ساکوں مختلف علاقیاں دے لوک قصے تے کہانْیاں دے موضوعات تے رجحانات کوں سمجھنْ وچ مدد ضرور ڈٖیندے۔ سبھ توں اہم گٖالھ جو لوک قصے دا فلسفہ ہکو ہے او ہے انسانیت دی فلاح و بقائ۔ اے ساکوں نصیحت تے دانش دا بیش بہا قیمتی خزانہ میسر کریندے جیندی مدد نال اساں اپنْی حیاتی دیاں چیڑھیاں گٖنڈھیاں کوں سلجھاونْ تے آسان کرنْ وچ بھرپور کردار کریندے انسانی حیاتی کوں نا امیدی تے شکست توں دور رکھیندے، ایندے اندر ہک نواں جذبہ تے جوش پیدا کریندے۔
No comments:
Post a Comment